Жүйелік блок — компьютердің негізгі бөлігі, компьютердің миы деп те аталады. Оның ішінде көптеген маңызды компоненттер орналасқан. Жүйелік блоктың құрылымын білу компьютермен дұрыс жұмыс істеп, жөндеуге көмектеседі.
Жүйелік блоктың негізгі құрылымын қарастырайық. Оның негізгі бөлшектері мыналардан тұрады:
1. Аналық тақша (материнская плата)
Аналық тақша жүйелік блоктың ең басты элементі. Оған процессор, оперативті жад, видеокарта сияқты басқа құрылғылар қосылады. Аналық тақша барлық құрылғылар арасындағы ақпараттың алмасуын қамтамасыз етеді.
2. Процессор (CPU)
Процессор — компьютердің басты есептеуіш құрылғысы. Ол барлық есептеу жұмыстарын орындайды. Процессордың жұмыс жылдамдығы гигагерц (GHz) өлшемімен анықталады. Мысалы, 3.4 ГГц жиіліктегі Intel i5 процессоры көпшілігіне кеңінен қолданылады.
Процессордың негізгі сипаттамалары:
— ядролар саны (мысалы, 2, 4, 8 ядролы);
— жұмыс жиілігі (GHz түрінде);
— өндіруші компания: Intel немесе AMD.
3. Жедел жад (RAM)
Жедел жад деп компьютер бағдарламаларын уақытша сақтайтын құрылғыны айтады. Оның өлшемі неғұрлым көп болса, компьютер бір уақытта соғұрлым көп бағдарламаны тез басқара алады. RAM мөлшері гигабайтпен (ГБ) көрсетіледі. Қазіргі таңда жедел жад мөлшері кемінде 8 ГБ болған жөн.
4. Қатты диск (HDD немесе SSD)
Жүйелік блоктағы ақпаратты ұзақ уақытқа сақтайтын құрылғы. Қазіргі уақытта дискінің екі түрі бар:
— HDD (қатты диск): үлкен көлемдегі деректерді арзанға сыйдырады, бірақ ақпарат алу жылдамдығы төмендеу;
— SSD (қатты күйдегі диск): көлемі кіші, бірақ дерекке қолжетімділік өте жылдам.
Компьютерді жылдам жүктеу үшін SSD қолданған абзал. Мысалы, Windows жүйесі SSD дискімен шамамен 10-15 секунд ішінде іске қосылады.
5. Видеокарта (графикалық карта)
Экрандағы кескінді қалыптастыруға жауап беретін құрылғы. Әсіресе ойындар ойнау, графикалық бағдарламалармен жұмыс істеу үшін өте маңызды. NVIDIA немесе AMD сияқты өндірушілер қолданылады. Мысалы, NVIDIA GTX 1650 — кеңінен таралған видеокарта үлгісі.
6. Қуат блогы (блок питания)
Компьютердің барлық құрылғыларына электр энергиясын беретін бөлшек. Оның қуаты ваттпен (W) өлшенеді. Стандартты компьютерлер үшін қуаты 450–550 ватт қуат көзі жеткілікті.
7. Салқындатқыш жүйесі (кулерлер)
Компьютер жұмысы кезінде процессор, видеокарта және басқа құрылғылар қатты қызады. Сондықтан салқындатқыш желдеткіштер қолданылады. Кейбір компьютерлерде кәдімгі кулерлермен қатар су арқылы салқындату жүйесі де орнатылады.
Салқындату жүйесін дұрыс таңдау құрылғылардың қызмет мерзімін ұзартады және жұмыс тиімділігін арттырады.
8. Корпус
Бұл барлық компоненттер орналастырылатын қорап. Корпус шаңнан және механикалық зақымдардан қорғайды. Корпустар өлшемдері бойынша: ATX (үлкен компьютер), mATX (орташа өлшемді), mini-ITX (шағын өлшемді) болып бөлінеді.
Жүйелік блоктың қосымша құрылғылары:
— CD/DVD дисковод (қазіргі таңда сирек қолданылады);
— Wi-Fi немесе Bluetooth қабылдағыштар;
— Дыбыс карталары.
Жүйелік блокты тиімді қолдануға арналған пайдалы кеңестер:
— Компьютерлердің шаңнан қорғалған болуын қамтамасыз етіңіз. Айына бір рет жүйелік блокты ашып, шаңнан тазалап тұрыңыз.
— Құрылғыларды жақсы желдетумен қамтамасыз етіңіз. Желдеткіштерді кабельдермен жауып тастамаңыз.
— Құрамдас бөлшектерді өз бетіңізбен таңдау кезінде қуат көзі мен басқа компоненттердің сәйкестігін тексеріңіз.
— Егер ауыр жұмыстар (графикалық бағдарламалар, ойындар) жасалатын болса, процессор, RAM және видеокарта мықтырақ болуы керек екендігін ескеріңіз.
Жүйелік блоктың сапалы компоненттерің сатып алу компьютер жұмыс сапасын арттырады. Өзіңіздің компьютерді жаңарту немесе жөндеу кезінде жоғарыда берілген ақпарат сізге пайдалы көмегін тигізеді деген сенімдеміз.